شرح نظریه اجتماعی-فرهنگی ویگوتسکی در پرتو یافته های روش شناسی قوم شناختی

قرن ها بود که دانشمندان علوم گوناگون مانند فلسفه، روان شناسی، مطالعات جامعه–فرهنگ شناختی، تعلیم و تربیت، زبان شناسی قوم شناختی، تحلیل گفتمان و نقد ادبی با چالش بزرگی در رابطه با کارکردهای مغز انسان درگیر بوده اند. پژوهشگران درباره پرسشی دشوار تأمل می کردند: آیا ذهن است که جامعه انسانی را می سازد، یا جامعه است که ذهن انسان را می سازد؟ آن عده از پژوهشگران که با مشرب فکری ویگوتسکی آشنا نیستند هنوز هم پاسخی به این پرسش نیافته اند. امّا امروزه به مدد نظریه جامعه–فرهنگ شناختی ویگوتسکی، افق به نظر روشن می رسد و همگان با قبول صحّت نظریه ویگوتسکی براین باورند که کارکردهای ذهن انسان با واسطه دستاوردهای فیزیکی و نمادین (روان شناختی) تحقّق می یابد و همین ابزار انسان را قادر می سازد که محیط طبیعی و شرایط زیستی را تغییر داده و از این گذار می تواند کارکردهای اولیه زیست شناختی ذهن خود را نظم بخشیده، آن ها را تحت کنترل خود قرار دهند. مفهوم بنیادین در این مفکّره این است که انسان رهاشده از قیود زیست شناختی، صاحب اختیار سرنوشت خود می شود. بدیهی است، چنین اندیشه ای مسؤولیت های خطیری را بر عهده سیاست مداران در جهت فراهم ساختن بستر مساعد برای رشد قوای دفاعی، اخلاقی و رشد اجتماعی خود قرار می دهد. درواقع، موضع فکری ویگوتسکی در رابطه با ایجاد کارکردهای عالی ذهن انسان که قائم بر متغیّرات، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی می باشد، یافتن راه حل مناسبی برای معمای مثنویّت جسم و روان به شمار می رود. در این مقاله کوشش شده است در حمایت از دعوی ویگوتسکی مربوط به تشکیل کارکردهای عالی ذهن انسان با واسطه ابزار روان شناختی و فیزیکی شواهدی چند از روش شناسی-قوم شناختی ارائه دهیم.